Μπλόκο Φάρου, 9 Αυγούστου 1944: Κατακτητές και Ταγματασφαλίτες εκτελούν 114 και μεταφέρουν στη Γερμανία 600 πατριώτες

Η Νέα Σμύρνη περνά μέσα στον αυγουστιάτικο ήλιο μια μαύρη επέτειο, αλλά και μια επέτειο του ηρωισμού των κατοίκων της, που έδειξαν τη μεγάλη κοινωνική συνοχή και αυτοθυσία, το ήθος και την αξιοπρέπεια των παλιών προσφύγων στους εξαιρετικά δύσκολους καιρούς της κατοχής.

 Τα ξημερώματα της 9ης Αυγούστου του 1944 στο Φάρο της Νέας Σμύρνης πραγματοποιήθηκε το δεύτερο μεγάλο Μπλόκο της Αθήνας και του Πειραιά, όταν Γερμανοί στρατιώτες και συνεργάτες τους Ταγματασφαλίτες κύκλωσαν τις συνοικίες τουΔουργουτίου, δηλαδή την περιοχή των προσφυγικών πολυκατοικιών του Νέου Κόσμου, τοΚατσιπόδι, τη σημερινή Δάφνη,και την περιοχή του Φάρου και τμήμα της υπόλοιπης Νέας Σμύρνης.

Οι Γερμανοτσολιάδες και οι κατακτητές καλούσαν τους άνδρες από 16 έως 60 ετών σε τρία σημεία: έξω από το εργοστάσιο του Καίσαρη στη Λεωφόρο Συγγρού, έξω από την αρμένικη εκκλησία Άγιος Γρηγόριος και στη πλατεία του Φάρου στη Νέα Σμύρνη. Τελικά συγκεντρώθηκαν πάνω από 1.200 άτομα.

Ο ανθυπασπιστής Γεώργιος Ζαχαρόπουλος, που άνηκε στα Τάγματα Ασφαλείας, είχε την ουσιαστική διοίκηση της επιχείρησης και έδινε την τελική διαταγή για τις εκτελέσεις, δεδομένου ότι οι Γερμανοί δεν γνώριζαν πρόσωπα και καταστάσεις. Οι συνεργάτες των κατακτητών διευκόλυναν τους Γερμανούς χρησιμοποιώντας τους φακέλους της μεταξικής δικτατορίας για να βρουν τους κομμουνιστές, τους δημοκρατικούς ή τους βενιζελικούς και αντιβασιλικούς πολίτες, που πιθανώς θα είχαν προσχωρήσει στην αντίσταση. Μαζί με τους Ταγματασφαλίτες ο Ζαζαρόπουλος είχε φέρει και καταδότες – κουκουλοφόρους.

 Η Αντίσταση στη Νέα Σμύρνη

Την περίοδο εκείνη η Νέα Σμύρνη ήταν ένα προπύργιο μαζικής αντίστασης. Ήδη τα μέλη του ΕΑΜ ξεπερνούσαν τα 1500 και οι μαχητές του ΕΛΑΣ τους 450, χωρίς να υπολογιστούν οι νέοι της ΕΠΟΝ και τα μέλη της Εθνικής Αλληλεγγύης. Η αντίσταση στη Νέα Σμύρνη ήταν παλλαϊκή, γιατί στους πάνω από 2.000 οργανωμένους στη μεγάλη ΕΑΜική αντίσταση θα πρέπει να προστεθούν και αρκετές δεκάδες Νεοσμυρνιώτες που ανήκαν σε άλλες αντιστασιακές οργανώσεις.

Οι Γερμανοί και οι δοσίλογοι συγκέντρωσαν τελικά όλο τον κόσμο στην πλατεία του Φάρου και άρχισαν να απαιτούν να καταδώσει ο καθένας τους αντιστασιακούς και κυρίως τους ΕΛΑΣίτες. Όταν είδαν ότι κανένας δεν πρόδιδε άρχισαν τους βασανισμούς και τις πρώτες εκτελέσεις για να τους τρομοκρατήσουν. Ανάμεσα στο κόσμο που είχαν συγκεντρώσει οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλίτες ήταν και αρκετοί ΕΛΑΣίτες του 1/1 Τάγματος της Νέας Σμύρνης και των σχηματισμών του Νέου Κόσμου και της Δάφνης. Πολλοί τους γνώριζαν. Κανείς δεν μίλησε. Προτίμησαν να πεθάνουν παρά να καταδώσουν. Στο τέλος οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλίτες άφησαν πίσω τους 114 νεκρούς. Από αυτούς 34 ανήκαν στο 1ο Τάγμα του ΕΛΑΣ της Νέας Σμύρνης και στο 2ο Τάγμα του ΕΛΑΣ της Καισαριανής, που είχε υποχωρήσει την προηγούμενη με τμήμα της ΟΠΛΑ Καισαριανής μετά από σκληρή μάχη με τους Γερμανούς και τους δοσίλογους κατά τη διάρκεια του Μπλόκου του Βύρωνα, όπου οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλίτες εκτέλεσαν 11 άτομα και μετέφεραν άλλα 600 άτομα στο Χαϊδάρι.

Εμπρησμοί στα Αρμένικα και εκτοπισμοί στη Γερμανία

Αμέσως μετά τις εκτελέσεις στο Φάρο οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλίτες λεηλάτησαν και έκαψαν την γύρω περιοχή με άξονα τα Αρμένικα, που ανήκαν στην Νέα Σμύρνη, και το γειτονικό τμήμα της Δάφνης.

Όσους επέζησαν από τις εκτελέσεις τους μετέφεραν με ισχυρή συνοδεία στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Στις 16 Αυγούστου 600 από αυτούς στάλθηκαν στη Γερμανία. Ελάχιστοι επέστρεψαν.

Στις 17 Αυγούστου του ’44 ήρθε η σειρά της Κοκκινιάς και στις 28 Αυγούστου του Μπλόκου της Καλλιθέας, όπου πολέμησε και τμήμα του 1ου Τάγματος του ΕΛΑΣ της Νέας Σμύρνης.

Λίγους μήνες αργότερα το 1ο Τάγμα του ΕΛΑΣ της Νέας Σμύρνης θα έρθει αντιμέτωπο με τους δοσίλογους του Μπλόκου του Φάρου στη μάχη του Μακρυγιάννη. Οι δοσίλογοι θα είναι ακόμη οπλισμένοι με τα όπλα που τους άφησαν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί κατακτητές. Αυτή την φορά θα τους σώσουν οι σύμμαχοι Εγγλέζοι. Οι τελευταίοι πάντως θα κάνουν τα τελευταία μπλόκα στη Νέα Σμύρνη, εκτοπίζοντας στην Ελτάμπα της Βορείου Αφρικής εκατοντάδες Νεοσμυρνιώτες, που παρέμειναν «φιλοξενούμενοι» της καταρρέουσας βρετανικής αυτοκρατορίας για αρκετό καιρό. Ο εμφύλιος όμως είναι μια άλλη λυπηρή ιστορία. Όπως λυπηρές ήταν και οι ιστορίες που ακούστηκαν μετά τον αφοπλισμό του αστυνομικού τμήματος της Νέας Σμύρνης από τον ΕΛΑΣ. Με μεγάλη περηφάνια πολλά θύματα αντιμετώπισαν τους βασανιστές και δοσίλογους χωρίς πνεύμα εκδίκησης και με αίσθημα δικαιοσύνης. Μια δικαιοσύνη που δεν έφθασε ποτέ.

Εβδομήντα σχεδόν χρόνια αργότερα ποιος θυμάται τι είχε συμβεί στο Φάρο; Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές του Μπλόκου δεν υπάρχουν εδώ και καιρό, ενώ τα τελευταία χρόνια έφυγαν από τη ζωή και οι τελευταίοι που επέστρεψαν από τα στρατόπεδα της Γερμανίας.

Μένει απλώς ένα μικρό μνημείο στην Πλατεία του Φάρου, που ίσως οι περισσότεροι και κυρίως νέοι δημότες δεν ξέρουν ούτε γιατί βρίσκεται εκεί.  

  Όχι στους νεοναζί

Εβδομήντα σχεδόν χρόνια αργότερα περνώντας από την άλλη παλιά λαϊκή γειτονιά της Νέας Σμύρνης, τα Μυτιληναίικα, μπορεί κανείς να διαβάσει σε ένα τοίχο και μάλιστα στα γερμανικά: «HEILHITLER». Ασφαλώς αυτό το αποτρόπαιο σύνθημα δεν αντιπροσωπεύει τα ήδη και τις δημοκρατικές και προοδευτικές παραδόσεις της παλιάς προσφυγούπολης. Αντιπροσωπεύει όμως τη Νέα Σμύρνη το γεγονός ότι οι υμνητές του Χίτλερ και των δοσίλογων σουλατσάρουν ανενόχλητοι στην κεντρική πλατεία της, στα πανηγύρια της Αγίας Φωτεινής και της Αγίας Παρασκευής καλλιεργώντας το ρατσιστικό και πολιτικό μίσος; Αντιπροσωπεύει μήπως τη Νέα Σμύρνη ότι δύο Νεοσμυρνιώτες νεοναζί, «καλά παιδιά», δολοφόνησαν στα Πετράλωνα έναν άνθρωπο μόνο και μόνο γιατί ήταν Πακιστανός;

Εβδομήντα σχεδόν χρόνια από το Μπλόκο του Φάρου είμαστε χωρίς κοινωνική, ανθρωπιστική και πολιτική ταυτότητα έρμαια των νεοναζί και της μαζικής φοβίας μπροστά στη διάλυση της κοινωνίας μας από τα μνημόνια και την ανεργία;  

Ξεχάσαμε τόσο εύκολα ότι το κάρο της δημαρχίας μάζευε τους νεκρούς από την πείνα που εγκατέλειπαν έξω από τις πόρτες τους οι εξαθλιωμένοι από τη στέρηση Νεοσμυρνιώτες; Ξεχάσαμε ότι ακόμη και μέσα σε εκείνες τις δύσκολες στιγμές υπήρχε μια τεράστια κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη; Μια τεράστια οργάνωση της κοινωνίας από τα κάτω που έσωσε πολλούς Νεοσμυρνιώτες από τον αφανισμό;

 Στις 9 Αυγούστου του 1944 στο Φάρο 114 άνθρωποι προτίμησαν να εκτελεστούν αντί να προδώσουν τους συγγενείς, τους γείτονες και τους φίλους τους. Εκατοντάδες βασανίστηκαν και εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αλλά δεν έδωσαν ένα όνομα. Οι υπόλοιποι που έμειναν συνέχισαν να αγωνίζονται με το όπλο στο χέρι ή την αλληλεγγύη. Αντέδρασαν ενωμένοι. Επέζησαν και κέρδισαν. Ας μην έχουμε την αυταπάτη ότι όσο ο καθένας μας κάθεται αναπαυτικά στον καναπέ του θα βελτιωθούν οι οικονομικές και κοινωνικές μας συνθήκες, ότι ο τοίχος θα γράφει πάντα «Ελευθερία» και ότι θα μπορούμε να ψελλίζουμε με μεγάλη άνεση στους τέσσερις ανέμουνς το παλιό ρεφρέν «Δεν θα περάσει ο φασισμός».  

Πηγή: politisneassmirni.net