Financial Times: «Αμερικάνικη» ρουλέτα και χρηματοπιστωτικό χάος

Του Στίβεν Κινγκ, επικεφαλής οικονομολόγου της HSBC

Αν ακούτε τα χειροκροτήματα από την αμερικανική ήπειρο, είναι γιατί το σενάριο καταστροφής αποσοβήθηκε, για την ώρα τουλάχιστον. Με δεδομένες, όμως, τις βαθιές ασυμφωνίες μεταξύ των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων, καθώς και τις ακόμη βαθύτερες διαφωνίες εντός του ρεπουμπλικανικού κόμματος, μπορεί να καταλήξουμε να περάσουμε την ίδια διαδικασία ξανά στις αρχές του επόμενου χρόνου.

Αν επρόκειτο για οποιαδήποτε άλλη χώρα αντί για τις ΗΠΑ, όλοι θα γελούσαμε και θα βάζαμε τα λεφτά μας αλλού. Το «ένοχο» έθνος θα αντιμετώπιζε πολύ μεγαλύτερο κόστος χρηματοδότησης και μεγάλη πτώση νομίσματος.

Επειδή, όμως, το δολάριο ΗΠΑ και τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα αποτελούν την άγκυρα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, απλώς ανασάναμε με ανακούφιση και προσευχόμαστε, την επόμενη φορά, να επιτευχθεί συμφωνία χωρίς να χυθεί τόσο αίμα.

Ρώσικη ρουλέτα

Ίσως οι ελπίδες μας είναι φρούδες. Tην Τετάρτη, πολλοί Ρεπουμπλικάνοι ψήφισαν υπέρ της στάσης πληρωμών. Κάποιοι, φαίνεται, είναι έτοιμοι να παίξουν την οικονομική εκδοχή της ρώσικης ρουλέτας, θεωρώντας ότι μια στάση πληρωμών δεν θα οδηγήσει αναγκαστικά σε καταστροφή, ακριβώς όπως τις πέντε από τις έξι φορές το τράβηγμα της σκανδάλης δεν προκαλεί θάνατο. Άλλοι θεωρούν ότι το πρόσφατο λουκέτο σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες είναι ένας τρόπος για να στηρίξουν το επιχείρημά τους για μικρότερη κυβέρνηση. Μπορεί να θέλουν να κάνουν ξανά το ίδιο και το ίδιο πράγμα σε λίγες εβδομάδες.

Υπάρχουν, όμως, επίσης ορισμένα πιο σοβαρά υπόγεια ρεύματα. Το ένα είναι η επίμονη απουσία αξιοπρεπούς οικονομικής ανάπτυξης. Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 οι ΗΠΑ αναπτύσσονται «χαρούμενα» με ρυθμό 3-3,5% ετησίως. Από το 2000, ο ρυθμός έχει επιβραδυνθεί στο 2% τον χρόνο κατά μέσο όρο. Αν και φέτος το έλλειμμα του προϋπολογισμού ήταν μικρότερο απ' όσο αναμενόταν, τα δημοσιονομικά αριθμητικά μεγέθη είναι τουλάχιστον αποθαρρυντικά.

Αν δεν αντιμετωπίσει το Κογκρέσο τη μεγάλη αυτή πρόκληση τώρα, οι δημοσιονομικές μάχες θα γίνουν πολύ πιο σκληρές τα ερχόμενα χρόνια. Στο τέλος οι ΗΠΑ θα καταλήξουν με μια οικονομία ή υψηλής φορολόγησης ή χαμηλής κατανάλωσης. Και η επίτευξη συμφωνίας πάνω σε αυτό θα είναι, οπωσδήποτε, δύσκολη.

Το δεύτερο σχετικό ζήτημα είναι τα απίστευτα υψηλά επίπεδα εισοδηματικής ανισότητας στις ΗΠΑ. Ο Τζον Κένεντι συνήθιζε να λέει ότι «η παλίρροια σηκώνει όλες τις βάρκες» αλλά, στη σύγχρονη Αμερική, δεν ισχύει αυτό το απόφθεγμα. Το χάσμα ανάμεσα στους «έχοντες» και τους «μη έχοντες» έχει γίνει πολύ μεγαλύτερο και ο αριθμός των «εχόντων» έχει μικρύνει: ακόμη και οι μισθοί των αποφοίτων πανεπιστημίου σε πολλές περιπτώσεις δεν ακολουθούν τα κέρδη της παραγωγικότητας. Ποιος είναι ο ρόλος που πρέπει να παίξει η κυβέρνηση σε αυτή την υπόθεση;

Ορισμένοι πιστεύουν ότι θα έπρεπε αμέσως να ξαναμοιράσει κάποια κομμάτια της οικονομικής πίτας. Η άποψη άλλων απηχεί περισσότερο στον 19ο αιώνα, καθώς ισχυρίζονται ότι επειδή οι πλούσιοι τείνουν να κάνουν περισσότερη αποταμίευση, είναι σε καλύτερη θέση να παράσχουν κεφάλαια για πιο μακροπρόθεσμες επενδύσεις τα οποία, σε διαφορετική περίπτωση, θα σπαταλούνταν για την εξαγορά ψήφων.

Το τρίτο ζήτημα είναι η οικονομική σχέση της Αμερικής με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι μάχες που δόθηκαν στην Ουάσιγκτον τις τελευταίες εβδομάδες δείχνουν ότι ορισμένοι, τουλάχιστον, Αμερικανοί πολιτικοί αψηφούν το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν πολύ μεγάλα χρέη στον υπόλοιπο πλανήτη.

Το στάτους του συναλλαγματικού αποθέματος του δολαρίου βοηθά να μένουν ήσυχοι οι πιστωτές -το κόστος μιας εκτροπής από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που στηρίζεται στο δολάριο πιθανότατα είναι μεγαλύτερο για τους πιστωτές της Αμερικής παρά για το ίδιο το έθνος-, αλλά παράλληλα επιτρέπει στην Ουάσιγκτον να βουλιάζει σε κακές συνήθειες που δεν θα ήταν αποδεκτές για καμία άλλη χώρα.

Ακόμη κι αν αυξηθεί το όριο του δανεισμού, ακόμη κι αν αποφευχθούν περαιτέρω λουκέτα, υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας μιας αυξανόμενης απόκλισης ανάμεσα στις δημοσιονομικές φιλοδοξίες της ίδιας της Αμερικής και στα συμφέροντα των πιστωτών της.

Ο πόλεμος του Βιετνάμ

Δεν είναι ακριβώς ίδια περίπτωση, αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods με τις προκαθορισμένες, αλλά προσαρμόσιμες συναλλαγματικές ισοτιμίες, αποτελεί ανησυχητικό παράδειγμα. Το αυξανόμενο κόστος του πολέμου του Βιετνάμ υποχρέωσε τις ΗΠΑ να εξαντλήσουν την εκτύπωση δολαρίων στις αρχές της δεκαετίας 1960.

Έτσι, κατάφεραν να περιορίσουν τις δημοσιονομικές πιέσεις, αλλά τα «έξτρα» δολάρια που κυκλοφόρησαν απείλησαν τη θεωρητική σύνδεση του δολαρίου με τα αποθέματα χρυσού. Οι ξένες κεντρικές τράπεζες άρχισαν να φοβούνται, αλλάζοντας τα αποθέματά τους σε δολάρια με αποθέματα χρυσού και κατεβάζοντας επικίνδυνα τα αποθέματα των ΗΠΑ σε χρυσό.

Εντέλει, η αυξανόμενη ασυνέπεια ανάμεσα στις αμερικανικές πολιτικές φιλοδοξίες και τις παγκόσμιες οικονομικές ανάγκες οδήγησε στην πλήρη κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods, ανοίγοντας τον δρόμο για το χρηματοοικονομικό χάος της δεκαετίας του 1970.

Αποτελεί ειρωνεία το γεγονός ότι και το σημερινό δημοσιονομικό μπουρδούκλωμα επίσης ενθαρρύνθηκε με την εκτύπωση δολαρίων. Η απόφαση της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας τον Σεπτέμβριο να μη μειώσει τη ρευστότητα, δείχνει, εκ των υστέρων, αξιοπερίεργα επίμονη. Καθώς ήδη δρομολογείται η αντίστροφη μέτρηση για νέα αντιπαράθεση στο όριο του χρέους, ίσως η Fed αποφύγει την αποκλιμάκωση και τον Δεκέμβριο.

Η πρόσθετη ρευστότητα έχει ήδη προκαλέσει χρηματοοικονομική αναταραχή σε άλλες χώρες του πλανήτη -με πλέον προφανή παραδείγματα τις πιο ευάλωτες αναδυόμενες οικονομίες-, αλλά αν γίνει κι άλλη προσπάθεια να συγκαλυφθεί με παροχή ρευστότητας η δημοσιονομική διαμάχη στην Ουάσιγκτον, τότε θα δημιουργηθούν ακόμη περισσότερα προβλήματα στο μέλλον.

Συχνά φαίνεται σαν να μην υπάρχει εναλλακτική λύση στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο. Υπάρχει. Τη λένε χρηματοπιστωτικό χάος.

Η συμφωνία που υπογράφτηκε στις αρχές της εβδομάδας είναι ευπρόσδεκτη. Αλλά ο κίνδυνος οικονομικού χάους δεν έχει εκλείψει ακόμη.

 avgi.gr