Ιδιωτικοποίηση του παρακράτους

Του Φραγκίσκου Κουτεντάκη

 Οι πρόσφατες διώξεις ενάντια στη Χρυσή Αυγή, πέρα από τις πολιτικές, ποινικές και επικοινωνιακές διαστάσεις τους, είναι ακόμη ένα επεισόδιο στη σοβαρή κρίση που περνάει η σχέση του ελληνικού κράτους με το παρακράτος.

Για να το πιάσουμε από την αρχή, η λειτουργία των παρακρατικών μηχανισμών αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της «εθνικής ασφάλειας», όπως τουλάχιστον την καταλαβαίνουν αυτοί που έχουν την εξουσία στα χέρια τους, δηλαδή στη διατήρηση της θέσης τους.



Η θεσμοθετημένη βία του επίσημου κράτους υπόκειται σε συγκεκριμένους κανόνες και δεν μπορεί να επιστρατευτεί σε κάθε περίπτωση. Όπως και να το κάνουμε, πάντα χρειάζεται κάποιος να κάνει τις βρομοδουλειές που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να κάνουν οι επίσημες αρχές. Είναι λοιπόν προφανές ότι οι παρακρατικοί μηχανισμοί γίνονται ιδιαίτερα πολύτιμοι στις εποχές που απειλείται η κατεστημένη τάξη πραγμάτων, δηλαδή στις περιόδους πολιτικής αστάθειας. Γι' αυτόν τον λόγο, στη χώρα μας η χρυσή εποχή ήταν το μετεμφυλιακό κράτος και οι παραγωγικότατες μέρες της χούντας. Ακόμα και στη Μεταπολίτευση, δεν έλειψαν οι πολιτικοί κίνδυνοι που δικαιολογούσαν την περιστασιακή επιστράτευση του παρακράτους.

Όμως το παρακράτος χρειάζεται μέσα και προσωπικό για να λειτουργήσει, έχει δηλαδή κόστος. Παραδοσιακά, το κόστος αυτό αναλάμβανε το κανονικό κράτος μέσα από υπόγειες διαδρομές μυστικών κονδυλίων, ρουσφετιών και προστασίας, εξασφαλίζοντας έτσι την τυφλή υπακοή μιας στρατιάς κρατικοδίαιτων ρουφιάνων και τραμπούκων.

Το Μνημόνιο προκάλεσε μια πολύ ισχυρή διαταραχή στη σχέση κράτους-παρακράτους. Από τη μια μεριά, η βαθιά πολιτική αστάθεια αύξησε κατακόρυφα την αξία του παρακράτους. Από την άλλη, η οικονομική στενότητα στέρησε από το κράτος τους πόρους για τη συντήρηση του μηχανισμού. Έτσι, βρέθηκε μπροστά στον κίνδυνο να χάσει τον έλεγχο της «υπηρεσίας» τη στιγμή που την έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ.

Όμως και το παρακρατικό προσωπικό δεν ήταν πια το ίδιο με τους κρατικοδίαιτους προκατόχους τους. Είχε καταφέρει εδώ και καιρό να «εκσυγχρονιστεί», αποκτώντας μερική ανεξαρτησία από τα δημόσια κονδύλια, και να εξελιχθεί σε σχετικά αυτοχρηματοδοτούμενο οργανισμό. Αυτό το κατάφερε μέσα από τις μπίζνες του υποκόσμου, αλλά κατά κύριο λόγο χάρη στα ιδιωτικά κεφάλαια που θεώρησαν επικερδή επένδυση την εξαγορά παραστρατιωτικών σωμάτων για τις δύσκολες μέρες.

Αυτή η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του παρακράτους είναι μάλλον η σημαντικότερη παράμετρος πίσω από την κρίση των τελευταίων ημερών. Υπάρχουν πολλά σενάρια κατάληξης: Ξαφνικός θάνατος, εκκαθάριση εν λειτουργία, διαχωρισμός σε σοβαρή και μη (όπως σε καλή και κακή τράπεζα), σύμπραξη ιδιωτικού-δημοσίου ή επιθετική εξαγορά. Σίγουρα πάντως θα έχουμε περιορισμό της κρατικής χρηματοδότησης και αλλαγή διοίκησης. Φυσικά, όπως συνήθως συμβαίνει με τις ιδιωτικοποιήσεις, μπορεί να αλλάζει το μάνατζμεντ, αλλά ο λογαριασμός τελικά καταλήγει στο κράτος. Οι ιδιώτες παίρνουν τα φιλέτα και το κράτος συνεχίζει να παρέχει τις υποστηρικτικές υπηρεσίες. Φτάνει, βέβαια, να ολοκληρωθεί η συμφωνία και να προκύψει ένα πλαίσιο κοινής αποδοχής, κάτι που δεν φαίνεται να έχει επιτευχθεί ακόμα. Το κράτος διαπραγματεύεται ασυνήθιστα σκληρά τη συγκεκριμένη ιδιωτικοποίηση, καθώς πρόκειται για «υπηρεσία εθνικού συμφέροντος».

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια σημαντική διαφορά με το παρελθόν: Ενώ κάποτε ήταν από δύσκολο έως αδύνατον να βγει άκρη με τα μυστικά κονδύλια του παραδοσιακού παρακράτους, η σημερινή εξάρτησή του από ιδιωτικά κεφάλαια επιτρέπει -σε συνδυασμό με τις δυνατότητες παρακολούθησης των οικονομικών συναλλαγών- τον ευκολότερο εντοπισμό των όποιων χρηματοδοτών βρίσκονται από πίσω του. Αν θέλει κανείς να αποκαλύψει το σύγχρονο παρακράτος, δεν έχει παρά να ακολουθήσει το χρήμα. Και είναι σίγουρο ότι θα χρειαστεί μεγάλη πολιτική πίεση αν θέλουμε να μαθευτούν τα αποτελέσματα των οικονομικών ελέγχων για τους χρηματοδότες της Χρυσής Αυγής και να μην ξεχαστούν σε κάποια σκοτεινά συρτάρια, όπως συμβαίνει συνήθως.


* O Φραγκίσκος Κουτεντάκης διδάσκει στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης


Πηγή: avgi.gr